Dudak damak yarıkları
Hamilelik döneminde anne karnında gelişim evrelerinde sağ ve sol taraftaki dudak yapıları ve ağzın damak bölgesi orta hatta birleşip beraberce şekillenip büyürler. Çocuğun doğmasından uzun bir süre önce, gelişimin ilk haftalarında, dudağın sol ve sağ kenarları ile damak birlikte oluşurlar. Ancak, yaklaşık her 1000 bebekte bir normal birleşme oluşmaz. Bazı toplumlarda her 500-800 doğumda bir çocukta bu yapılardan bir kısmı tam olarak birleşmez ve ağız ve damak bölgesinde yarık dediğimiz açıklıklar oluşur. Dudak ve damak ayrı olarak geliştikleri için, dudak ve damak yarıkları çeşitli şekillerde görülebilirler. Son yıllarda dudak ve damak yarığı ile dünyaya gelen çocukların tedavisinde önemli ilerlemeler elde edilmiş olup, çoğunuzun normal, sağlıklı ve mutlu bir yaşam geçirmesi için herhangi bir engel bulunmamaktadır. Bireysel farklılıklar nedeniyle bazı sorularınıza burada cevap bulamayabilirsiniz. Telefonla da olsa cerrahi girişim ile ilgili aklınıza takılan her türlü soruyu sormaktan çekinmeyiniz.
Açıklık dudak bölgesinde meydana geldiyse yarık dudak ( tavşan dudak), damak bölgesinde meydana geldiyse yarık dudak adını alır. Yarık dudak ve damak ayrı ayrı olduğu gibi beraberce de görülebilir. Kendisini doğacak bebeğine hazırlamış olan aile için bebeğin dudak damak yarıklı olduğunu öğrenmek büyük bir hayal kırıklığına sebep olabilir. Doğum öncesi gebelik takibi sırasında USG ile önceden bu deformiteyi görmek çoğunlukla mümkündür. Damak yarığını görmek her zaman mümkün değildir. Eğer bebeğiniz de böyle bir rahatsızlık varsa doktorunuz size ameliyat olmasını önerecektir. Plastik ve estetik cerrahideki gelişmelerle birlikte dudak damak yarıklı hastaların ameliyatlarında çok başarılı sonuçlar alınmaktadır. Böylece çocuğunuz normal mutlu ve sağlıklı yaşantısına kavuşacaktır. Ameliyat yarık dudak damak konusunda deneyimli bir plastik cerrah tarafından yapıldığında sonuçlar başarılı olmaktadır.
Takım yaklaşımı
Dudak ve damak yarığı ile doğan çocuklar, eşlik eden çeşitli problemler nedeniyle değişik uzmanlık dallarından alınacak yardıma ihtiyaç duyarlar. Plastik cerrahinin yapacağı yarık onarımının yanı sıra beslenmeleri, dişlerinin gelişimi ve düzeni, işitmeleri, konuşmaları ve psikolojik gelişmeleri açısından çocuk büyüdükçe değişecek çeşitli problemler ortaya çıkabilecektir. Bu nedenle, bu çocukları takım desteği almaları önemlidir.
Genel olarak bu tip bir takımda
plastik cerrah,
çocuk hastalıkları uzmanı,
kulak-burun-boğaz hastalıkları uzmanı,
konuşma ve işitme uzmanı,
psikolog,
genetik danışman,
diyetisyen,
hemşire
sosyal danışman yer almaktadır.
Bu uzmanların hangisine, ne zaman başvurulacağı plastik cerrah tarafından koordine edilmektedir.
Cerrahi girişim, dudak ve damak yarığı onarımında deneyimli bir plastik cerrah tarafından gerçekleştirilirse iyi bir sonuca ulaşmak mümkündür. Ancak her operasyonda olduğu gibi karşılaşılabilecek çeşitli riskler ve komplikasyonlar da mevcuttur. Dudak yarığı onarımı sonrasında en sık görülen problem, dudağın her iki yanındaki simetrinin sağlanamamasıdır. Dudak yarığında ilk ameliyatta mevcut yarık estetik ve fonksiyonel bütünlük sağlanacak şekilde giderilir. Dudak onarımındaki temel amaç yarığın tek bir operasyonda kapatılmasıdır ancak zaman zaman ikinci bir işlem gerekli olabilmektedir. Damak yarığı onarımındaki temel amaç ise damaktaki açıklığın kapatılarak çocuğun beslenmesini ve düzgün konuşmasını sağlamaktır. Zaman zaman çeşitli iyileşme problemleri ve konuşma bozuklukları ikinci bir girişimi gerektirmektedir.
Her ameliyatta olduğu gibi bu ameliyatında riskleri mevcuttur. Özellikle damak yarıklı hastaların bir kısmında kalp damar sistemini de kapsayan ek anomaliler gözlenebilir.
Ameliyat öncesindeki değerlendirmelerle riskleri minimale indirmek mümkündür. Bazen ikincil ameliyatlar gerekebilir. Damak yarığı ameliyatında ise ağzın damak bölgesindeki yarık kapatılır. Böylece çocuk yemek yerken ve konuşurken zorluk çekmez. Nadiren yara iyileşme problemleri veya konuşma sıkıntısı sebebi ile ikincil ameliyatlar gerekebilir.
Ameliyat öncesi dönemde beslenme problemleri gelişebilir. Damak yarıklı çocukları yatar pozisyonda beslenemezler; damak bütünlüğü olmadığı için yedikleri genzine ve soluk borusuna kaçar alt solunum yolu enfeksiyonlarına yol açar. Oturur pozisyonda, kaşıkla ve sık aralıklarla beslemek gerekir. Dudak yarıkların da emme işlevini bebek yapamayabilir. Anne sütü sağıldıktan sonra biraz önce ifade edildiği gibi aynı şekilde kaşıkla beslemek gerekebilir. Özellikle damak yarıklı çocuklarda orta kulak enfeksiyonuna sık rastlanır. Böyle durumlarda ilaçla veya cerrahi tedavi gerekebilir.
Ameliyatın Planlanması
Cerrahinin nerede yapılacağı, anestezinin şekli, karşılaşılabilecek sorunlar, iyileşme dönemi, işlemin maliyeti ve ortaya çıkacak sonuç gibi detaylar hakkındaki bilgileri, buradan ve yüz yüze görüşmelerde detayları ile öğrenebilirsiniz. Bağlı olduğunuz sosyal güvenlik sistemleri (Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu, Bağ-Kur) dudak ve damak yarığı operasyonlarının tüm maliyetlerini karşılamaktadır. Özel sigorta kapsamında iseniz, poliçenizin çocuğunuzu kapsamasına ve cerrahi işlem için verdiği limitlere dikkat ediniz.
Genellikle ilk seansta dudak yarığı ile cerrahi girişimlere başlanır. İlk ameliyat 4. ile 6. aylar arasında gerçekleştirilir. Bu esnada bebeğin kan değerlerinin ve ağırlığının belli rakamlara erişmiş olması beklenir. Damak yarığı onarımı ise daha sonra hastanın durumuna göre 3 – 12 aylar arasında yapılabilmektedir. Damak yarığı onarımı dudak yarıklarına göre daha kapsamlı cerrahi gerektiren müdahalelerdir. Bu yüzden 6-9. aydan sonra yapılması önerilir. Bu şekilde çocuğun cerrahi işlemi tolere etmesi kolaylaşmaktadır. Ancak konuşmanın düzgün olarak sağlanabilmesi için 18. ayı geçirmemek gereklidir. Yani çocuk konuşmaya başlamadan önce ameliyat tamamlanmalıdır.

Dudak yarığı onarımı:
Hem dudak hem de damak yarığı olan bebeklerde onarıma ilk önce dudak yarığı onarımı ile başlanır. Dudak yarığı burundan dudak bölgesi arkasında dişlerin hemen arkasına kadar olan alanı kapsayan geniş bir yarıktan basit bir çentiğe kadar değişik şekillerde görülebilir. İki taraflı veya tek taraflı olabilir. Genellikle 4. ile 6. aylar arasında ameliyat gerçekleştirilir. Bu esnada bebeğin kan değerlerinin ve ağırlığının belli rakamlara erişmiş olması beklenir.
Ameliyat genel anestezi altında yapılır, yaklaşık bir buçuk saat sürer, hastanede bir gün kalınır. Dudak yarığını onarmak için, yarığın iki yanına yapılacak kesiyi takiben kas onarımı yapılacaktır. Ağız mukozası ve cilt onarımı yapılarak yarık kapatılacaktır. Bu şekilde kas fonksiyon kazanacak ve normal dudak şekli oluşturulacaktır. Burunda oluşan deformite de bu girişimden fayda görecektir. Ameliyatta yanlış bağlantılı kaslar serbestlenir ve normal dudak kas bütünlüğü sağlanacak şekilde onarılır. Ameliyatta vermillion hattı dediğimiz dudağın kırmızı cilt ve normal cilt bileşkesinin düzgün onarılması cilt dikişlerinin eros yayı dediğimiz cubid çizgisinin üzerine denk getirilmesi dudakta kısalık veya uzunluk farkı varsa uzatılmasına dikkat edilir. Dudak yarığına eşlik eden burun deliğindeki şekil bozuklukları da aynı seansta onarılır.
Çocuğunuz cerrahi sonrası huzursuz bir dönem geçirebilir. Ameliyat sonrası dönem ağrısını hafifletmek için ameliyat esnasında dudak uzun etkili bir anestezik ilaçla uyuşturulur. Ameliyat sonrası dönemde basit ağrı kesiciler ve antibiyotikler ağızdan başlanır. İlk birkaç hafta bebeğin ameliyat sahasına zarar vermesini engellemek için kolların bağlanması gerekebilir. Çocuğunuzun ellerini ameliyat sahasından uzak tutmak için dirseklerin bükülmesini önleyen bandajlar kullanılır. İlk birkaç gün kapalı pansuman yapılır takibinde antibiyotikli cilt pomatları ile pansuman yapılır. 7 günde dikişleri alınır. Dikiş alma işlemi bazen ameliyathanede yapılabilir. Ağız içinde kullanılan dikiş materyalleri cinsine göre kendiliğinden eriyerek düşecektir. Çocuğunuzun ilk birkaç hafta boyunca beslenmesi ile ilgili önerileri içeren bir beslenme tablosu ve rejimi yazılarak verilir. İlk 3 ayda yara iyileşmesinin normal sonucu olarak dikiş hattı çevre yapılardan daha belirgin ve kırmızıdır, ancak daha sonra yavaş yavaş solarak normal cilde yakın bir renge dönüşür. Ameliyat izi, ilk birkaç haftalık dönemde daha kırmızı ve geniş bir hale gelir. Bu görünüm zamanla azalacak ancak iz hiçbir zaman tamamen yok olmayacaktır. Birçok çocukta burun ve dudak bölgesindeki gölgelenmeler nedeniyle bu iz zorlukla görülebilir şekle dönüşecektir.

Damak yarığı onarımı:
Damak yarıkları, bazı çocuklarda küçük dili etkileyen küçük bir çentik şeklinde iken, bazılarında dudak bölgesine kadar uzanmaktadır. Damak yarığı onarımı cerrahın, anestezistin ve hastanın durumuna göre 3 – 12 aylar arasında yapılabilmektedir. İki veya tek taraflı, tüm damak boyunca veya kısmi bir damak ayrışmasının eşlik ettiği damak yarıkları görülebilir. Damak yarığı onarımı dudak yarıklarına göre daha kapsamlı cerrahi gerektiren müdahalelerdir. Bu yüzden 6-9. aydan sonra yapılması önerilir. Bu şekilde çocuğun cerrahi işlemi tolere etmesi kolaylaşmaktadır. Ancak konuşmanın düzgün olarak sağlanabilmesi için 18. ayı geçirmemek gereklidir. Yani çocuk konuşmaya başlamadan önce ameliyat tamamlanmalıdır. Cerrahi onarım sırasında, yarığın iki kenarında yapılan kesilerle, kenardaki dokular orta hatta doğru yaklaştırılmakta ve damak bütünlüğü sağlanmaktadır. Bu onarım sırasında yumuşak damak kasları da onarılmakta, bu şekilde çocuğun doğru konuşması ve beslenmesi için gerekli zemin de sağlanmaktadır. Ameliyat genel anestezi ile yapılır ve yaklaşık iki saat sürer
Ameliyatta plastik cerrah yarık hatları boyunca damak mukozasını ve kaslarını yanlış bağlantı yerlerinden flap dediğimiz bütünler halinde kanlanmasını bozmadan serbestleyerek orta hatta birleştirir. Yarığın burun ve ağız tarafı ayrı ayrı kapatılır. Birbirinden ayrılmış adaleler orta hatta birleştirilir. Küçük dil oluşturulur. Böylece plastik cerrah hem damakta yarık veya delik kalmayacak şekilde bütünlüğü sağlar hem de damağın kaslarını uygun şekilde karşılıklı dikerek ve damağı uzatarak bebeğin düzgün şekilde konuşabileceği ve yemek yiyebileceği fonksiyonel damak oluşumunu sağlar.
Ameliyat sonrası antibiyotik ve ağrı kesici ilaçlar başlanır. Ameliyat sonrası ilk bir iki günde, ilaçlarla rahatlıkla kontrol edilebilen, huzursuzluk ve ağrı şikayetleri olabilmektedir. Ameliyat sonrası dönemde özel bir beslenme rejimi uygulanır. İlk birkaç hafta sıvı şeffaf gıdalarla beslenir. Dikişlere zarar vermesini engellemek için ilk birkaç hafta ellerin kundak veya eldiven ile bağlanması gerekebilir. Bu önerilere uyulması damağın sorunsuz iyileşmesi açısından gereklidir. Ağız içinde yaraların iyileşmesi dudak yarası iyileşmesinden daha zordur ve problem gelişme olasılığı daha fazladır. Bu yüzden önerilen beslenme şekline ve kurallara mutlak riayet etmek gerekir.

PAGE

PAGE 5